Trong Chương trình “Dân hỏi-Bộ trưởng trả lời” ngày 24/8, Bộ trưởng Bộ GDĐT Phạm Vũ Luận đã trả lời các câu hỏi liên quan đến việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy, học cũng như tổ chức thi cử trong lộ trình thực hiện đổi mới giáo dục, đào tạo.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận

Thưa Bộ trưởng, trong một lá thư gần đây của một em học sinh lớp 12 ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Châu Đốc, tỉnh An Giang gửi Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam công khai trên mạng Internet và được rất nhiều người ủng hộ. Chúng tôi thấy một ý kiến rất đang lưu tâm trong quá trình chúng ta biên soạn sách giáo khoa mới -điều được coi là xương sống của Đề án “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục”.

Xin được trích nguyên văn để Bộ trưởng cùng suy ngẫm: “Chính Bộ GDĐT đã độc quyền sách giáo khoa, đã tạo ra một bộ sách giáo khoa với 3 điều khó, khó hiểu, khó để tự học và khó để vận dụng vào đời sống thực tế. Chính bộ sách “3 khó” này và kỳ thi 3 chung phân ban đã đẩy học sinh vào xu thế phải học lệch để tối ưu hóa cơ hội đỗ đại học (ĐH), chấp nhận từ bỏ niềm vui khi khám phá tìm tòi tri thức”. Bộ trưởng nghĩ gì về ý kiến này?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Đây là một nhận định đúng. Chương trình và sách giáo khoa mà chúng ta đang sử dụng được thiết kế và biên soạn theo tư duy là chú trọng truyền thụ kiến thức. Do cách thức thiết kế sách giáo khoa theo từng lĩnh vực khoa học, làm cho kiến thức dạy và học trong trường phổ thông mang tính hàn lâm và không gần cuộc sống. Khi đó, việc không dễ hiểu và không tự học là chuyện bình thường. Do vậy, hạn chế tính sáng tạo, tự học của học sinh.

Trong quá trình chuẩn bị Đề án để Trung ương ban hành Nghị quyết 29 về đổi mới toàn diện, căn bản giáo dục, đào tạo, Bộ GDĐT cũng đã phân tích rất kỹ hạn chế trên và đi đến quyết định chiến lược là chuyển sang nền giáo dục chú trọng năng lực và phẩm chất, kiến thức, tri thức và việc truyền thụ tri thức cho học sinh được coi là nhiệm vụ số 1.

Việc truyền thụ là mục tiêu trung gian, thậm chí coi là công cụ để học sinh từng bước củng cố và nâng cao kỹ năng phẩm chất trong quá trình phát triển thành con người mới.

Nói về phân ban khối thi và “3 chung” (chung đề, chung đợt, chung kết quả xét tuyển), thì cách đây 40 năm tôi đi thi đại học cũng đã thi theo khối và số lượng các khối thi lúc đó chưa nhiều như bây giờ. Khi chúng ta tổ chức thi theo các khối dẫn đến các cháu học ưu tiên các môn.

Còn việc thi “3 chung” đã xuất hiện cách đây hơn 10 năm. Từ thực tế thi theo khối do các trường đại học tự lo dẫn đến tình trạng bức xúc trong xã hội, Bộ GDĐT đã cân nhắc và quyết định thay vì từng trường ra đề theo khối thi thì Bộ ra đề thi và chung trường, chung đợt giúp cho các trường có điều kiện tập trung hoạt động chuyên môn.

Nếu chúng ta không thay đổi thì không phù hợp với tình hình thực tiễn trong nước và hội nhập với thế giới. Chúng tôi đang tính toán phương án thay đổi phương thức thi cử nói chung, trong đấy có thi tuyển sinh đại học.

Liên quan đến Đề án Đổi mới toàn diện, căn bản nền giáo dục nước nhà,  một người dân có băn khoăn: “Học thế nào thì thi thế ấy. Tôi không biết năm 2015 Bộ có còn cho thi đại học tập trung nữa hay không, nhưng các cháu tôi từ cấp THCS đến nay đã được định hướng học và ôn thi đại học theo các khối A, B, C rồi. Chúng nó học lệch hết cả, giờ đổi mới toàn diện, mọi mặt ngay lập tức thì liệu các cháu tôi có đứt gánh giữa đường không”?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Tôi cho rằng, các ý kiến của xã hội trước bất kỳ sự thay đổi nào đặc biệt ở lĩnh vực giáo dục đều khác nhau, trái chiều có và đều đúng cả.

Quan điểm của Bộ GDĐT là phải thay đổi, nhưng có lộ trình, không đột ngột, không gây khó cho học sinh, không gây khó cho xã hội và làm từng bước, căn bản.

Việc này chúng tôi đã triển khai và trong quá trình chỉ đạo dạy và học đã yêu cầu giảm tải, thay đổi nội dung, đặc biệt là cách thức thi kiểm tra trong quá trình học của các cháu, trên cơ sở chuẩn bị chu đáo như vậy thì việc thi tốt nghiệp THPT trong năm 2014 vừa rồi đã có sự thay đổi lớn, thi tuyển sinh ĐH cũng đúng theo hướng là kiểm tra năng lực không kiểm tra kiến thức thụ động của học sinh nữa.

Trước khi tổ chức, xã hội cũng có băn khoăn, nhưng qua thực tiễn cho thấy học sinh đón nhận sự thay đổi của kỳ thi một cách nhẹ nhàng, dễ dàng, các thầy cô giáo cũng đón nhận phấn khởi và ý thức được rằng sẽ tiếp tục có thay đổi trong cách dạy, cách học trong những năm tới.

Một học sinh tên là Trần Hà Phương ở miền Trung có gửi thư về chương trình: “Kính thưa Bộ trưởng, cháu là một thí sinh vừa thi ĐH và không đậu nguyện vọng 1 vào trường dự thi. Năm nay, cháu định ở nhà ôn để năm sau thi tiếp nhưng cháu mới biết tin Bộ GD-ĐT sẽ đổi mới toàn diện giáo dục và việc thi cử từ năm sau, đặc biệt là không tổ chức thi ĐH nữa. Vậy những thí sinh muốn thi lại ĐH như cháu thì sẽ như thế nào? Kính mong Bộ trưởng có câu trả lời sớm để cháu xác định lại nên học nguyện vọng 2 hay năm tới thi lại. Xin Bộ trưởng làm rõ thông tin này?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Tất cả những thay đổi trong quá trình dạy và học, kiểm tra đánh giá thi cử trong năm học, đặc biệt là sự thay đổi trong kỳ thi tốt nghiệp THPT và kỳ thi đại học đều phải tính toán đến lợi ích của học sinh. Chúng ta tính toán đổi mới để học sinh phát triển thuận lợi, hoàn thiện hơn và không gây “sốc”.

Tôi đảm bảo rằng những ưu việt của kỳ thi tuyển sinh vừa qua sẽ được bảo lưu và những đổi mới của kỳ thi tới đây cũng theo lộ trình là học sinh sẽ thuận lợi hơn.

Trước kia thi hai kỳ nhưng bây giờ các cháu thi một kỳ, bài làm theo hướng không phải học thuộc lòng mà là đánh giá nhận thức, tình cảm, ý thức đối với những vấn đề của đất nước, xã hội. Qua kỳ thi này, nhà trường sẽ có những đánh giá chính xác về năng lực của học sinh.

Còn phần khó, nếu có, thì nhà trường, các thầy cô giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải đảm bảo và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các cháu và phụ huynh học sinh, không để các cháu khó khăn trong cả quá trình học và thi cử.