Sức mạnh của truyền thông kỹ thuật số là rất to lớn. Ngày nay, nếu một người muốn học điều gì đó mới, họ có thể mở YouTube, nhập các từ khóa và chỉ trong vài giây, nhiều trang, kênh và video sẽ hiển thị đáp ứng nhu cầu đó. Tương tự, nếu một người phải cập nhật các xu hướng thời trang mới nhất và chiến lược xây dựng thương hiệu, họ sẽ phải theo dõi các từ khóa (hashtag) bắt đầu bằng trên Instagram.

Nếu một người cần tìm những tin tức và diễn biến mới nhất và liên lạc với các cộng đồng học giả nổi tiếng, Twitter luôn sẵn sàng. Vậy tương lai của những nền tảng truyền thông kỹ thuật số trong 100 năm tới là gì? Chúng ảnh hưởng đến bản sắc xã hội của chúng ta như thế nào và chúng ta đang hướng tới đâu? Những nền tảng này có tác động gì đến đời sống xã hội của chúng ta? Nó chỉ là một công cụ để tạo ra nền kinh tế và làm tê liệt con người, hay nó sẽ mang lại ý nghĩa cho cuộc sống của chúng ta?

Trong thế giới ngày nay, tương tác xã hội thiên về thế giới ảo hơn là tương tác vật lý. Nhờ toàn cầu hóa, những người sống ở nhiều nơi trên thế giới sở hữu điện thoại thông minh và kết nối Internet để giữ liên lạc với gia đình và bạn bè của họ. Tuy nhiên, có một số câu hỏi nghiêm túc đang được đặt ra hiện nay trong xã hội. Với việc truy cập nhiều hơn vào các ứng dụng như Facebook, Tumblr, Twitter, Instagram, v.v., chúng ta đang mất kết nối với thiên nhiên, các chuẩn mực do xã hội tạo ra, các quy tắc và luật lệ về chính trị cũng như các giá trị được tạo ra về mặt kinh tế.

Nhà tâm lý học nổi tiếng Ivan Pavlov đã nghiên cứu về quy luật phản xạ có điều kiện, tập trung vào cách có thể kiểm soát hành vi của động vật. Ông đã giới thiệu một số kích thích có điều kiện và không điều kiện cho động vật, cho phép chúng thực hiện các hành động, như ăn thức ăn, khi chúng tiếp xúc với những kích thích đó. Tương tự, con người chúng ta cũng có xu hướng có các phản xạ có điều kiện như vậy.

Ví dụ, khi điện thoại thông minh kêu bíp, chúng ta sẽ lấy điện thoại thông minh ra khỏi túi để kiểm tra thông báo xem mọi người có thích những hình ảnh và video đã được đăng trên Facebook cách đây không lâu hay không. Tương tự, khi ngồi trong quán cà phê với bạn bè, khi bất kỳ ai trong số họ lấy điện thoại của mình ra, chúng ta đều làm như vậy và tìm kiếm các tin nhắn và cuộc gọi điện thoại. Đây là những kích thích vô điều kiện. Hành vi đó tự nhiên đến mức chúng ta cảm thấy phụ thuộc vào các ứng dụng phương tiện kỹ thuật số. Sự phụ thuộc này là một vấn đề đáng quan tâm.

Hơn nữa, với việc sử dụng ngày càng nhiều phương tiện truyền thông xã hội, chúng ta đang đánh mất bản sắc của mình. Bản sắc, theo Henri Tafjel, là niềm tin cốt lõi về việc chúng ta là ai và chúng ta thuộc nhóm nào. Ngôn ngữ và văn hóa là động lực chính trong việc hình thành bản sắc của một người. Tuy nhiên, với sự ra đời của các phương tiện truyền thông kỹ thuật số, các phương tiện truyền thông đại chúng đã bị biến đổi. Không phải vì họ là ai, mà là để được người khác biết đến vì những gì họ không phải như vậy. Các ứng dụng nổi tiếng như Facebook, Instagram, Twitter, v.v., cho phép người ta trở thành bất cứ ai họ muốn, và biến họ thành nô lệ của mạng xã hội.

Làm thế nào để các ứng dụng phương tiện kỹ thuật số có thể truy cập được dễ dàng như vậy? Cơ sở hạ tầng và nền tảng của chúng cho phép chúng ta tự do hoạt động theo ý muốn. Facebook bắt đầu vào năm 2007 với tư cách là một ứng dụng lưu trữ dành cho sinh viên, nhưng với tư cách là một nền tảng, nó đã cung cấp cho mọi người thông tin kịp thời. Theo đó, chúng ta có thể liên lạc với bạn bè và gia đình của mình ở bất cứ nơi nào. Trước đây, khi công nghệ chưa sẵn có và không có các phương tiện liên lạc nhanh chóng, mọi người phải chờ đợi điện tín và thư từ. Facebook, giống như nhiều ứng dụng khác, cung cấp giao tiếp trực tuyến cho mọi người thông qua kết nối mạng.

Chúng ta có thể truy cập dữ liệu và học hỏi kiến thức chỉ qua việc lướt vài đầu ngón tay, nhờ vào Facebook. COVID-19 là “chương hồi” kịch tính mới nhất của thế kỷ 21. Sự kiện này đã thúc đẩy các ứng dụng truyền thông kỹ thuật số giúp các cơ quan và tổ chức dễ tiếp cận hơn. Bản thân việc khảo sát trực tuyến và đăng tải các biện pháp phòng ngừa cho người dùng trong việc chống lại loại virus chết người đã là một thành tựu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Liên hợp quốc nói chung, và Facebook nói riêng (trong việc dữ liệu hóa).

Tuy nhiên, Facebook cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như khủng hoảng danh tính, quản lý nội dung thù địch… Thứ nhất, người dùng Facebook không an toàn trong thế giới không gian mạng. Dữ liệu của họ, bao gồm hình ảnh, video và thông tin đăng ký, tất cả đều có sẵn trên hồ sơ của họ, có thể được sử dụng để chống lại họ. Một nhược điểm khác của việc sử dụng thường xuyên các ứng dụng như Facebook là sự lãng phí thời gian. Các thanh niên, những người đóng vai trò là xương sống của mọi quốc gia, đang lãng phí thời gian của họ để sử dụng Facebook và các ứng dụng khác. Quá trình này đã thay đổi xã hội và mục đích sống thực tế của họ.

Sự phát triển của phương tiện kỹ thuật số đã làm cho cuộc sống của con người trở nên khốn khổ. Theo một cuộc khảo sát về truyền thông và xã hội, 75% mọi người đăng tải lên hình ảnh và video của họ chỉ để nhận được sự công nhận của bản thân. Các phương tiện truyền thông kỹ thuật số cũng đang bị thao túng bởi những kẻ sai trái để tạo ra sự hỗn loạn và hoang mang trong xã hội. Các ứng dụng truyền thông kỹ thuật số chắc chắn đã tạo ra tác động và dấu ấn đối với cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên, những ấn tượng mà chúng tạo ra có thể gây ra sự tàn phá trong cuộc sống của mọi người. Các quốc gia và các tổ chức phải đảm bảo những cách tốt nhất có thể để giám sát việc sử dụng các ứng dụng này, những ứng dụng có khả năng thay đổi nhận thức của những bộ óc mỏng manh.

Nguồn: Báo CAND