Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (VK – VNL và CCHT) được Quốc hội khóa XIV thông qua năm 2017 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2018. Qua 5 năm triển khai thực hiện đã đạt được những kết quả rất tích cực trong công tác quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chiến đấu của lực lượng vũ trang và các lực lượng khác góp phần bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh quốc gia, bảo đảm TTATXH. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng phát sinh các khó khăn, vướng mắc, bất cập… cũng như sự gia tăng của tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Do đó, cần thiết phải nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định trong luật cho phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý nhà nước và phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về VK - VLN - CCHT trong tình hình mới.
Công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về VK -VLN - CCHT đã được Chính phủ, các bộ, ngành chỉ đạo triển khai quyết liệt trong suốt 5 năm qua. Trong đó, Bộ Công an đã phát huy vai trò nòng cốt, chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ đấu tranh, triệt phá với loại tội phạm này.
Theo báo cáo của Công an các đơn vị, địa phương, trong 5 năm triển khai thực hiện Luật Quản lý, sử dụng VK - VNL - CCHT, các lực lượng chức năng đã đấu tranh phát hiện, bắt giữ 19.384 vụ, 31.013 đối tượng vi phạm về VK - VNL - CCHT. Riêng tội phạm chế tạo, mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép súng tự chế, VK thô sơ, VK tương tự VK thô sơ (dao, kiếm…), linh kiện để lắp ráp là 14.804 vụ (chiếm 76%), 22.532 đối tượng (chiếm 72,6%); mua bán, vận chuyển trái phép linh kiện để lắp ráp vũ khí 743 vụ (chiếm 3,8%), 745 đối tượng (chiếm 2,4%).
Công an tỉnh Tiền Giang bắt giữ các đối tượng tàng trữ, vận chuyển và sử dụng trái phép vũ khí.
Như vậy, tội phạm sử dụng súng tự chế, VK thô sơ, VK tương tự VK thô sơ tiếp tục diễn biến rất phức tạp, có chiều hướng gia tăng, năm sau cao hơn năm trước (năm 2022 xảy ra 1.127 vụ, 1.782 đối tượng, so với năm 2019 tăng 128 vụ = 12,8 %, 350 đối tượng = 24,4 %).
Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an đã chỉ đạo, phối hợp Công an một số địa phương đấu tranh, triệt phá một số chuyên án về VK - VLN - CCHT, chỉ tính riêng từ 15/12/2021 đến 15/8/2023, lực lượng Cảnh sát hình sự toàn quốc đã phát hiện, tiếp nhận, xử lý 3.729 vụ việc/ 8.213 đối tượng liên quan đến VK - VLN - CCHT, khởi tố 1.601 vụ / 3.768 đối tượng.
Qua phân tích 31 đối tượng đã bị bắt giữ trong các chuyên án điển hình, Cục Cảnh sát hình sự cho biết: Các đối tượng chủ yếu có độ tuổi từ 18 đến 40 tuổi, không có công việc ổn định, có hiểu biết về công nghệ thông tin và cơ khí để tự chế, tàng trữ, mua bán trái phép VK - VNL - CCHT trên không gian mạng, sử dụng dịch vụ bưu chính. Đối tượng vi phạm thường tập trung ở những địa bàn trọng điểm, phức tạp về ANTT hoặc khu vực biên giới. Mặt khác, hiện nay nổi lên tình trạng các nhóm đối tượng, nhóm thanh, thiếu niên sử dụng hung khí tự chế như dao, kiếm, mã tấu, phóng lợn... để đâm chém, giải quyết mâu thuẫn, gây rối trật tự công cụ, chống người thi hành công vụ, diễn biến phức tạp tại một số địa phương, gây bức xúc trong quần chúng nhân dân cũng là những vấn đề đặt ra trong công tác bảo đảm ANTT.
Công an các địa phương đã áp dụng các biện pháp nghiệp vụ phòng ngừa, đấu tranh, bắt giữ, xử lý các đối tượng vi phạm. Điển hình, ngày 22/8/2022, Công an tỉnh Kiên Giang phối hợp với Cục Cảnh sát hình sự phá chuyên án, bắt giữ 13 đối tượng, thu giữ 366 khẩu súng các loại, trong đó: 12 súng có tính năng, tác dụng tương tự vũ khí quân dụng; 46 khẩu súng CCHT, 308 khẩu súng xếp loại đồ chơi nguy hiểm cùng các loại thiết bị, máy móc dùng để gia công, chế tạo, lắp ráp súng.
Tiếp đó, ngày 17/3/2023, Công an tỉnh Đồng Nai phá chuyên án, bắt giữ 7 đối tượng, thu giữ 18 khẩu súng các loại (AR15, K59, Shortgun, hoa cải, rulo..), 1.059 viên đạn các loại và nhiều máy móc, thiết bị để chế tạo lắp ráp súng.
Cùng thời điểm, ngày 22/3/2023, Công an tỉnh Bình Dương bắt 2 đối tượng về hành vi mua bán, tàng trữ trái phép vũ khí, thu giữ 19 khẩu súng các loại (2 súng dài, 17 súng rulo ổ xoay), 350 viên đạn và nhiều dụng cụ để chế tạo súng. Ngày 2/4/2023, Công an tỉnh Thanh Hoá bắt giữ 4 đối tượng về hành vi chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép vũ khí quân dụng, vũ khí thể thao, CCHT, thu giữ 1 khẩu súng AK, 216 khẩu súng các loại, 79 viên đạn quân dụng, 40kg đạn bi sắt, 1,5 tấn đạn chì, 700kg kim loại chì và máy móc, thiết bị dụng cụ dùng để sản xuất đạn chì. Ngày 28/7/2023, Công an tỉnh Tiền Giang phối hợp với Công an tỉnh Bến Tre bắt giữ 31 đối tượng về hành vi tàng trữ, vận chuyển VT, CCHT, thu 4 khẩu súng ngắn, 1 quả nổ tự chế, 1 bình xịt hơi cay, 1 áo chống đạn và 3 con dao…
Như vậy, hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép VK - VLN - CCHT, linh kiện lắp ráp VK, CCHT trên không gian mạng, dịch vụ bưu chính vẫn có diễn biến phức tạp, chủ yếu diễn ra ở các tỉnh, thành phố lớn, địa bàn phức tạp ANTT. Các đối tượng đã lợi dụng mạng xã hội kết nối, hình thành các đường dây, ổ nhóm để mua bán, vận chuyển trái phép VK - VLN - CCHT với số lượng lớn, diễn ra trên nhiều địa phương.
Qua phân tích nguyên nhân và điều kiện phạm tội cho thấy, số đối tượng có nhu cầu mua, sử dụng VK, CCHT vào nhiều mục đích khác nhau như trưng bày, phục vụ sở thích (tò mò cá nhân), phòng thân, phô trương thanh thế, khoe khoang trên mạng, sử dụng làm hung khí gây án, hoặc mua đi bán lại để kiếm lời, từ đó hình thành “thị trường” mua bán VT, CCHT. Mặt khác, việc quảng cáo, giao dịch mua bán VK - CCHT, hướng dẫn lắp ráp, chế tạo, gia công cải tạo các loại súng thông qua các kênh mạng xã hội thiếu sự kiểm soát; việc sử dụng các hình thức liên lạc, thanh toán, vận chuyển qua sim rác, tài khoản ảo bưu chính, thu hộ không có sự xác thực thông tin cá nhân dẫn đến các đối tượng có thể che giấu thông tin; việc kiểm soát hàng hóa vận chuyển (qua bưu chính, qua vận tải hàng hóa, dịch vụ thu hộ...) còn nhiều sơ hở để các đối tượng lợi dụng hoạt động đang là những vấn đề đặt ra trong công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm trong lĩnh vực này.
Trong công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm liên quan đến VK - VLN - CCHT cho thấy, đây là loại tội phạm có độ ẩn cao, luôn có sự đề phòng, cảnh giác; lợi nhuận thu được từ việc mua bán, gia công, chế tạo các loại VK - VLN - CCHT có thể từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng khi giao dịch thành công một đơn hàng. Đồng thời, lợi dụng sự khan hiếm không có yếu tố cạnh tranh, độ ẩn cao nên đã kích thích mục đích phạm tội của các đối tượng. Một số đối tượng có thể tự học, nghiên cứu theo các hướng dẫn trên mạng xã hội để mua các linh kiện về chế tạo, sản xuất, bán kiếm lời dễ dàng. Việc xử lý hành vi phạm tội gặp khó khăn, khó xử lý hình sự nếu không phải VK quân dụng hoặc VT có tính năng tác dụng tương tự VK quân dụng. Mặt khác, để đối phó với lực lượng chức năng các đối tượng chia nhỏ các bộ phận, linh kiện rồi gửi nhiều lần nên khó xử lý. Có thể nói, chế tài xử lý còn gặp nhiều khó khăn, không tương xứng với hành vi của đối tượng… chủ yếu là xử lý hành chính nên chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn…
Nguyên nhân là do Luật Quản lý, sử dụng VK - VLN và CCHT chưa quy định cụ thể về các loại VT tương tự VK quân dụng (súng bắn hơi gas, hơi cồn, sử dụng khí nén); quy định về quản lý của các loại linh kiện chế tạo, sản xuất VK, CCHT… Chính vì vậy, các đối tượng đã lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chế tạo, tàng trữ, mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép các loại súng tự chế (súng bắn đạn ghém, súng săn, súng nén ga, súng nén hơi…),VK thô sơ (các loại dao, lưỡi lê, đao, kiếm, giáo, mác, thương, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ) và linh kiện để lắp ráp VK. Nếu không kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm đối với các đối tượng trên sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, TTATXH.
Từ thực tiễn nêu trên, việc nghiên cứu, sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT là vấn đề rất bức thiết đặt ra để góp phần bảo đảm ANTT trong tình hình mới.
Nguồn: Báo CAND