Chừng nào vấn đề này chưa được giải quyết, thì “virus càng có nhiều cơ hội lây lan và đột biến theo những cách mà không ai có thể ngăn chặn hoặc dự đoán được”.

Mục tiêu còn xa vời

Ngay từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và nhiều tổ chức y tế đã nhấn mạnh rằng biện pháp duy nhất để vượt qua đại dịch COVID-19 là tiêm chủng cho toàn thế giới. Ông Madhukar Pai, Giáo sư thuộc Khoa dịch tễ học và thống kê sinh vật học tại Đại học McGill, cho hay những phản ứng ban đầu của thế giới trước sự xuất hiện của biến thể Omicron cho thấy mục tiêu trên còn rất xa vời.

Nhiều tổ chức, quốc gia đều nhấn mạnh sự cần thiết phải có một cơ chế hiệu quả để giải quyết sự bất bình đẳng trên toàn cầu đối với vaccine. Ảnh: AP

Ông nhấn mạnh thế giới đang “loay hoay” trong cách ứng phó đại dịch, và việc biến thể Delta gây ra làn sóng dịch nghiêm trọng tại Ấn Độ cho thấy việc để virus lây lan không kiểm soát trong dân số là một ý tưởng “thảm họa”. Theo vị giáo sư này, nếu hàng tỷ vật chất của virus sinh sôi phát triển trên hàng triệu con người, sẽ còn có thêm nhiều biến thể của virus, mang theo nhiều đột biến.

Theo Giáo sư Madhukar Pai, tình trạng bất bình đẳng về vaccine vẫn tiếp diễn khi biến thể Omicron xuất hiện. Mỹ và một số quốc gia giàu có khác đang thúc đẩy chiến dịch tiêm mũi tăng cường vaccine, trong khi đó mới chỉ 7% dân số châu Phi đã tiêm đủ liều.

Ông ủng hộ việc tiêm mũi tăng cường cho người cao tuổi và những người có bệnh lý nền, song cho rằng việc tiêm mũi bổ sung cho người trẻ tuổi và người trưởng thành khỏe mạnh sẽ khoét sâu tình trạng bất bình đẳng này.

Mặt khác, một số chuyên gia nhận định vấn đề không phải là tiêm mũi tăng cường, mà là việc các nước tích trữ vaccine đã dẫn đến sự bất bình đẳng trên. Các quốc gia giàu có hơn đang mua vaccine nhiều hơn so với số lượng cần, bao gồm cả mũi tăng cường, trong khi không phải tất cả các liều vaccine dư thừa đều được viện trợ cho các nước khác.

COVAX, cơ chế đảm bảo phân phối bình đẳng vaccine toàn cầu do WHO dẫn đầu, được khởi động từ đầu năm 2020 với mục tiêu cung cấp hàng tỷ liều vaccine cho người dân ở phía Nam địa cầu và người dân trên thế giới trước giữa năm 2022. Tuy nhiên, theo Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreysus, cho đến nay, COVAX mới chỉ cung cấp 600 triệu liều cho các nước, thấp hơn nhiều so với mức cam kết 2 tỷ liều vào cuối năm nay.

WHO cũng đã đặt mục tiêu tiêm chủng cho 40% dân số thế giới vào cuối năm 2021, nhưng tại một cuộc họp hồi giữa tháng 11, nhà khoa học của WHO, Tiến sĩ Soumya Swaminathan, cho biết hơn 100 quốc gia chưa thể hoàn thành mục tiêu tiêm chủng. Ông Adhanom Ghebreysus nhấn mạnh WHO đã cảnh báo nhiều lần rằng chừng nào sự bất bình đẳng về vaccine còn tồn tại, thì “virus càng có nhiều cơ hội lây lan và đột biến theo những cách mà không ai có thể ngăn chặn hoặc dự đoán được”.

Biến thể Omicron là một ví dụ. Mới đây, COVAX đã thông báo nguồn cung vaccine được củng cố thêm nhờ Viện Huyết thanh của Ấn Độ nối lại xuất khẩu và việc Trung Quốc bổ sung thêm 1 tỷ liều vaccine cho châu Phi. Tuy nhiên Giáo sư Madhukar Pai đánh giá các khoản viện trợ này là “nhỏ giọt” so với mức cần thiết để thực sự chấm dứt đại dịch và ngăn chặn các biến thể mới nguy hiểm hơn xuất hiện.

Ông cũng cho rằng, bên cạnh việc các nước giàu tăng cường viện trợ vaccine, các nhà sản xuất chế phẩm này cần mở rộng sản xuất, miễn áp dụng quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine và liệu pháp điều trị COVID-19, chuyển giao công nghệ cho các hãng dược phẩm khác trên toàn thế giới.

Hiệu quả tích cực của vaccine hiện tại đối với Omicron

Giới khoa học cho biết vaccine hiện tại có thể giúp các bệnh nhân nhiễm biến thể Omicron tránh được tình trạng bệnh nghiêm trọng. Các dữ liệu sơ bộ cũng cho thấy bản thân biến thể này cũng không gây ra nhiều trường hợp bệnh nghiêm trọng hơn so với biến thể Delta. Các nghiên cứu về biến thể mới vẫn đang được triển khai, tập trung vào hiệu quả của mũi vaccine tăng cường.

Theo Les Echos, đây là một tin tốt giúp người dân có thể yên tâm hơn trước Omicron, biến thể mới xuất hiện khiến nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới phải đề cao cảnh giác trong hai tuần qua. Tuy được cho là có khả năng lây truyền cao hơn so với biến thể Delta, nhưng Omicron sẽ không nguy hiểm hơn so với Delta và các vaccine ngừa COVID-19 vẫn có hiệu quả để phòng ngừa biến thể này.

Một số nhà khoa học cấp cao của Mỹ và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đã khẳng định điều này. Ông Michael Ryan, Giám đốc phụ trách xử lý các tình huống khẩn cấp của WHO cho biết về mặt tiêm chủng, trước hết “không có lý do gì để nghi ngờ” việc các vaccine hiện tại đủ khả năng bảo vệ bệnh nhân nhiễm Omicron, giúp họ tránh tình trạng nghiêm trọng của bệnh COVID-19.

Ông giải thích: “Xét về mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng nhập viện, nhiều loại vaccine hiện đang được sử dụng đã chứng tỏ được hiệu quả cao trong việc phòng, chống lại tất cả các biến thể”. Hơn nữa, theo những diễn biến mà giới chức WHO quan sát được cho đến nay, không có nhiều trường hợp nghiêm trọng. Trên thực tế, một số nơi ở miền Nam châu Phi chỉ ghi nhận bệnh nhân với các triệu chứng nhẹ.

Nhận định này cũng được chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu của Mỹ, Anthony Fauci, chia sẻ. Ông nói “gần như chắc chắn” rằng biến thể Omicron không gây ra các trường hợp nghiêm trọng hơn, “thậm chí đôi lúc còn ít nghiêm trọng hơn” so với biến thể Delta của virus SARS-CoV-2.

Tuy nhiên, ông Anthony Fauci cảnh báo rằng vẫn cần thận trọng vì các nghiên cứu về Omicron mới chỉ ở giai đoạn sơ khai. Theo vị chuyên gia này, không nên chỉ dựa vào dữ liệu từ Nam Phi, bởi vì dân số nước này có đặc điểm là rất trẻ và ít có nguy cơ phải nhập viện, trong khi có thể phải mất vài tuần bệnh mới chuyển nặng.

Theo ước tính của ông, sẽ cần phải đợi “ít nhất hai tuần” để biết liệu Omicron có trở nên ít nguy hiểm hơn hay không. Ông nhấn mạnh, Omicron “rõ ràng là rất dễ lây truyền”, và các loại vaccine cũng có thể kém hiệu quả hơn đối với Omicron vì loại biến thể này có số lượng rất cao các đột biến.

Theo một nghiên cứu mới đây do một phòng thí nghiệm thuộc Viện nghiên cứu sức khỏe châu Phi thực hiện, vaccine do Pfizer phát triển chỉ hiệu quả một phần đối với biến thể này. Giáo sư Alex Sigal tại phòng thí nghiệm cho biết so với các biến thể trước đây, mức độ trung hòa của biến thể Omicron đã giảm rất mạnh.

Tuy nhiên, cũng có những thông tin tích cực, đó là những người đã tiêm hai mũi vaccine của Pfizer hoặc những người đã mắc bệnh COVID-19 phần lớn có thể vô hiệu hóa biến thể mới này. Do đó, việc tiêm mũi tăng cường sẽ giúp chống lại nguy cơ nhiễm bệnh. Giáo sư Alex Siga nhấn mạnh: “Đây là những kết quả tốt hơn mong đợi. Bạn càng có nhiều kháng thể, bạn càng được bảo vệ trước Omicron”.

Nguồn: Báo CAND