Theo hãng Reuters, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN với các đối tác tập trung đánh giá quan hệ giữa ASEAN với các đối tác thời gian qua và bàn định hướng thúc đẩy hơn nữa các quan hệ này trong thời gian tới, đồng thời tập trung trao đổi các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm, nhất là hòa bình và an ninh khu vực.

Trong đó, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc diễn ra vào sáng 9/8 được dư luận đặc biệt chú ý bởi trước thềm Hội nghị, cả Mỹ và Philippines đều kêu gọi Trung Quốc ngừng các hoạt động làm gia tăng căng thẳng trên Biển Đông. Thậm chí, chính quyền Manila còn đưa ra kế hoạch “3 hành động” để giải quyết vấn đề hiện nay trên Biển Đông. Thế nhưng, Trung Quốc đã thẳng thừng bác bỏ các đề xuất này. Vì vậy, mở đầu phiên họp do Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Thư ký thường trực, quyền Ngoại trưởng Thái Lan Sihasak Phuangketkeow đồng chủ trì, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines đã một lần nữa kêu gọi Trung Quốc cần kiềm chế trên Biển Đông và cảnh báo về những ảnh hưởng xấu của những hành động đơn phương trên Biển Đông đối với hòa bình, ổn định và an ninh khu vực. Đồng quan điểm này, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore K.Shanmugam cho rằng, ASEAN phải yêu cầu các bên ngay lập tức ngừng hành động làm căng thẳng leo thang và Trung Quốc phải cùng với ASEAN xác định các bước kế tiếp với mục tiêu là đàm phán để thành lập Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC).

Trước đó, trong phiên họp toàn thể, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình căng thẳng phức tạp vừa qua trên Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông; tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước quốc tế của Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS); giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Các Bộ trưởng cũng tái khẳng định các nguyên tắc của ASEAN nêu trong Tuyên bố nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông (tháng 7/2012) và Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ngày 10/5; nhấn mạnh sự cần thiết cần phải sớm đạt được COC nhằm góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở khu vực. Theo dự kiến, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN sẽ thông qua Thông cáo chung của Hội nghị AMM-47. Hãng tin Kyodo cho biết, kết thúc Hội nghị AMM-47, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã bày tỏ lo ngại về vấn đề Biển Đông trong tuyên bố chung và nhấn mạnh, bất kỳ hành động nào được thực hiện ở khu vực này cũng cần phải phù hợp với “những quy tắc của luật pháp quốc tế đã được công nhận trên toàn cầu”.

Lập trường kiên định của Việt Nam

Dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự các hội nghị lần này ở Myanmar, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng đã có bài phát biểu khá ấn tượng. Ngoài việc khẳng định cam kết cùng ASEAN xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và đưa ra những đóng góp của Việt Nam trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng đã đề cập đến tình hình phức tạp trên Biển Đông thời gian qua, nhất là việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS và trái với tinh thần của DOC. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã nhấn mạnh những hậu quả nghiêm trọng của những sự việc phức tạp vừa qua trên Biển Đông, theo đó yêu cầu không để tái diễn những hành động phức tạp, đồng thời cần thúc đẩy các biện pháp nhằm bảo đảm việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC và sớm đạt được COC; tuân thủ luật pháp quốc tế, UNCLOS; giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.

Sau đó, trong cuộc gặp riêng với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh vẫn khẳng định, Việt Nam coi trọng quan hệ láng giềng, đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc nhưng kiên định lập trường nguyên tắc đối với các vấn đề trên biển. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cho rằng, điều quan trọng nhất hiện nay là hai bên cần cùng nhau nỗ lực duy trì hòa bình, ổn định trên biển, kiểm soát tốt bất đồng, không có hành động làm phức tạp thêm tình hình và quan trọng nhất là không để tái diễn vụ việc tương tự như vừa qua, thông qua các biện pháp hòa bình giải quyết ổn thỏa tranh chấp bất đồng tại Biển Đông trên cơ sở tuân thủ nghiêm túc luật pháp quốc tế, DOC và những nhận thức chung giữa hai nước như Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển. Phó Thủ tướng khẳng định tình hình phức tạp, căng thẳng ở Biển Đông cho thấy sự cần thiết phải nghiêm chỉnh thực hiện DOC và sớm xây dựng COC. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng đề nghị Trung Quốc tích cực thúc đẩy đàm phán COC để sớm đạt kết quả thực chất, khẳng định Việt Nam luôn coi trọng, tham gia với tinh thần xây dựng và sẽ làm hết sức mình để thúc đẩy, tăng cường hợp tác, hiểu biết ASEAN-Trung Quốc, vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực